William Shakespeare „Hamlet” – streszczenie szczegółowe

„Hamlet”, arcydzieło Williama Shakespeare'a napisane około 1601 roku, jest jednym z najważniejszych dramatów w historii literatury światowej, podejmującym uniwersalne tematy: zemsty, władzy, miłości i moralności. Tragiczny los młodego księcia duńskiego, zmagającego się z obowiązkiem pomszczenia śmierci ojca oraz własnymi wewnętrznymi rozterkami, staje się przejmującym studium ludzkiej kondycji, ukazując zmagania jednostki z: dylematami moralnymi, szaleństwem i przemijaniem, w świecie pełnym zdrad, manipulacji oraz politycznych intryg.

Do góry

Geneza i znaczenie Williama Szekspira w teatrze epoki elżbietańskiej

„Hamlet” autorstwa Williama Szekspira powstał najprawdopodobniej w 1601 roku, czego dowiadujemy się na podstawie wcześniejszych duńskich legend i kronik. Shakespeare, będący już wówczas znanym dramaturgiem londyńskiego teatru The Globe, napisał swoją tragiczną opowieść w okresie schyłku renesansu, czerpiąc z tradycji dramatu zemsty, bardzo popularnego gatunku w elżbietańskiej Anglii. Sztuka odzwierciedla niepokoje społeczne i filozoficzne tej przełomowej epoki, kiedy rodził się nowy, humanistyczny światopogląd, a jednocześnie rozpadał się średniowieczny porządek świata.

Akcja utworu rozgrywa się w średniowiecznej Danii, na zamku Elsynor, położonym nad brzegiem morza. Jest to miejsce pełne: tajemnic, spisków i ukrytych sekretów. Ponury zamek stanowi doskonałe tło dla dramatu psychologicznego rozgrywającego się w duszy głównego bohatera. Elsynor symbolizuje więzienie – zarówno fizyczne, jak i mentalne – w którym uwięziony jest Hamlet, co sam wyraża w jednym ze swoich monologów.

Do góry

Duch zmarłego króla i początek tragicznych wydarzeń

„Hamlet” – streszczenie możemy rozpocząć od wątku, który rozpoczyna się tuż po śmierci króla Hamleta, gdy syn zmarłego, młody książę Hamlet, wraca z uniwersytetu w Wittenberdze na pogrzeb ojca. Na dworze panuje przygnębiająca atmosfera, pogłębiona przez fakt, że matka księcia, królowa Gertruda, zaledwie miesiąc po śmierci męża wyszła za jego brata Klaudiusza, który teraz sprawuje władzę w Danii. Hamlet jest głęboko poruszony nie tylko śmiercią ojca, ale także pośpiesznym ślubem matki, który uważa za niestosowny i bolesny.

Dramat nabiera tempa, gdy duch ojca Hamleta pojawia się najpierw przed strażnikami zamku, a następnie przed księciem. Duch zmarłego króla wyjawia szokującą prawdę – został zamordowany przez własnego brata, Klaudiusza, który wlał mu truciznę do ucha podczas snu w ogrodzie. Duch wzywa syna do pomszczenia jego śmierci. Młody Hamlet przysięga zemstę i od tego momentu poświęca całe swoje życie dążeniu do odkrycia prawdy, a przede wszystkim ukarania zabójcy ojca.

Do góry

Udawane szaleństwo i artystyczna gra pozorów

Aby zrealizować swój plan, Hamlet postanawia udawać szaleństwo, co ma mu umożliwić swobodne działanie bez wzbudzania podejrzeń. To strategiczne posunięcie komplikuje jednak sytuację księcia, ponieważ stopniowo zaciera się granica między udawanym a prawdziwym obłędem, stawiając przed czytelnikiem i badaczami pytanie: czy Hamlet rzeczywiście postradał zmysły, czy jedynie doskonale odgrywa swoją rolę?

Szaleństwo księcia dotyka szczególnie boleśnie Ofelię, córkę królewskiego doradcy Poloniusza, z którą Hamlet jest związany uczuciowo. Dziewczyna, działając pod wpływem ojca i brata, odrzuca zaloty Hamleta, co prowadzi do gwałtownego pogorszenia ich relacji. Hamlet wyznaje jej swoją miłość w listach, które później zostają wykorzystane przeciwko niemu jako dowód jego niestabilności psychicznej. Brutalność, z jaką traktuje ukochaną podczas ich późniejszych spotkań, jest jednym z najbardziej niepokojących aspektów jego zachowania.

Do góry

Dramat szekspirowski jako studium psychologiczne

„Hamlet" stanowi nie tylko opowieść o zemście, ale przede wszystkim wnikliwe studium psychologiczne głównego bohatera. Wewnętrzne rozterki księcia ukazane są w jego słynnych monologach, należących do najpiękniejszych i najbardziej przejmujących fragmentów w historii literatury światowej. Szczególnie znany jest monolog „Być albo nie być", w którym Hamlet rozważa samobójstwo, ale ostatecznie odrzuca tę możliwość z obawy przed nieznanym, które czeka po śmierci.

Dramat szekspirowski osiąga swój wyjątkowy wymiar właśnie dzięki pogłębionej analizie psychologicznej postaci. Hamlet jest bohaterem tragicznym – człowiekiem szlachetnym, inteligentnym i wrażliwym, którego zgubi własny charakter i okoliczności, w jakich przyszło mu działać. Jego skłonność do refleksji oraz analizy staje się zarówno jego największą siłą, jak i słabością, prowadząc do zwlekania z działaniem, a ostatecznie przyczyniając się do tragicznego finału.

Do góry

Akt II – zbieranie dowodów i plan demaskacji

W akcie II Hamlet kontynuuje swoją grę, udając obłąkanego, podczas gdy w rzeczywistości pilnie obserwuje dwór i gromadzi dowody przeciwko Klaudiuszowi. Nowy król oraz Gertruda, zaniepokojeni dziwnym zachowaniem księcia, sprowadzają na dwór jego dawnych przyjaciół z uniwersytetu – Rosencrantza i Guildensterna – aby wybadali przyczyny szaleństwa Hamleta. Książę szybko odkrywa jednak ich prawdziwe intencje i zwodzi ich, nie ujawniając swoich planów.

Nieodzownym momentem tego aktu jest przybycie na dwór wędrownej trupy aktorów. Hamlet prosi aktorów o wystawienie sztuki „Morderstwo Gonzagi", do której sam dopisuje scenę ukazującą okoliczności śmierci ojca. Plan zakłada, że reakcja Klaudiusza na sztukę zdradzi jego winę bądź niewinność. Ten pomysłowy sposób weryfikacji słów ducha pokazuje analityczny umysł księcia oraz jego niechęć do podjęcia działania bez absolutnej pewności.

W tym akcie Hamlet wygłasza również słynny monolog o aktorstwie i zdolności ludzi do udawania emocji, gdy on sam nie potrafi działać, mimo realnej motywacji i głębokiego bólu. Ten fragment ukazuje nam prawdziwą tragedię głównego bohatera – człowieka inteligentnego, ale niezdolnego do przekucia myśli w czyn.

Do góry

Teatr w teatrze – zwierciadło dla sumienia króla

Podstawowym elementem intrygi Hamleta jest przedstawienie teatralne, które organizuje na dworze. Spektakl „Zabójstwo Gonzagi" (nazywany też „Pułapką na myszy") ma odtworzyć zbrodnię królobójstwa w sposób podobny do tego, jak według ducha został zamordowany ojciec księcia. Hamlet liczy, że reakcja Klaudiusza na sztukę zdradzi jego winę i potwierdzi oskarżenia ducha.

Plan księcia okazuje się skuteczny – podczas przedstawienia, gdy aktor grający króla zostaje otruty przez brata, Klaudiusz reaguje gwałtownie, przerywa spektakl i opuszcza salę w stanie skrajnego wzburzenia. Dla Hamleta jest to jednoznaczny dowód winy stryja. Odkrycie prawdy o morderstwie króla umacnia w nim determinację do dokonania zemsty, choć nadal zwleka z działaniem, szukając odpowiedniego momentu.

Ta scena teatru w teatrze jest również ważna z punktu widzenia struktury dramatu – Szekspir stosuje tu chwyt metateatalny, ukazując sztukę wewnątrz sztuki, co pozwala na pogłębioną refleksję nad naturą: rzeczywistości, pozorów i prawdy.

Do góry

Akt III – konfrontacja Hamleta z matką i śmierć Poloniusza

W akcie III następuje kulminacja napięcia. Po przedstawieniu teatralnym Klaudiusz, świadomy, że Hamlet odkrył prawdę, planuje pozbyć się zagrożenia, wysyłając księcia do Anglii pod pretekstem podjęcia misji dyplomatycznej. W rzeczywistości król decyduje się na eliminację Hamleta i przygotowuje tajny list do władcy Anglii z prośbą o zgładzenie księcia po jego przybyciu.

Tymczasem Hamlet otrzymuje zaproszenie do komnaty matki na rozmowę. Gertruda, zaniepokojona zachowaniem syna, chce z nim porozmawiać o jego stanie psychicznym. Polonius, ojciec Ofelii, podejrzewając, że przyczyną szaleństwa księcia jest nieszczęśliwa miłość do jego córki, postanawia podsłuchać tę rozmowę, ukrywając się za zasłoną w komnacie królowej.

Podczas emocjonalnej konfrontacji Hamlet oskarża matkę o zdradę i brak moralności. Słysząc hałas za kotarą i myśląc, że to Klaudiusz, książę przebija zasłonę mieczem, zabijając ukrytego tam Poloniusza. Ta impulsywna zbrodnia, będąca tragicznym nieporozumieniem, przyspiesza ciąg tragicznych wydarzeń, które doprowadzą do katastrofy wszystkich głównych bohaterów.

Śmierć Poloniusza stanowi punkt zwrotny w dramacie. Jest to pierwsza bezpośrednia zbrodnia dokonana przez Hamleta, obciążająca jego sumienie i komplikująca jego sytuację na dworze. Jednocześnie staje się pretekstem dla Klaudiusza do przyspieszenia planów pozbycia się księcia.

Do góry

Nieszczęśliwa miłość i tragiczny los Ofelii

Jednym z najbardziej poruszających wątków dramatu jest historia nieszczęśliwej miłości Hamleta i Ofelii. Młoda dziewczyna, początkowo odwzajemniająca uczucia księcia, pod wpływem ostrzeżeń ojca, a także brata, starających się chronić ją przed niepewnym związkiem z następcą tronu, odrzuca zaloty Hamleta, zwracając mu jego listy.

Brutalne traktowanie przez ukochanego, który w swojej strategii udawanego szaleństwa odtrąca ją i oskarża o nieuczciwość, a następnie tragiczna śmierć ojca z rąk Hamleta, doprowadzają wrażliwą Ofelię do obłędu. W stanie szaleństwa wędruje po zamku, śpiewając dziwne piosenki i rozdając kwiaty symbolizujące: zdradę, rozpacz oraz śmierć.

Śmierć Ofelii, która tonie w strumieniu, owinięta w ciężkie od wody szaty, jest przedstawiona w dramacie jako poetycki, niemal malarski obraz – dziewczyna stopniowo pogrąża się w wodzie, otoczona kwiatami i z pieśnią na ustach. Ta scena, choć nie pokazana bezpośrednio na scenie, a relacjonowana przez królową Gertrudę, należy do najbardziej przejmujących momentów utworu, symbolizując niewinną ofiarę uwikłaną w tragiczny splot wydarzeń.

Na pogrzebie Ofelii dochodzi do dramatycznego starcia między Hamletem a bratem dziewczyny, Laertesem, obwiniającym księcia za śmierć siostry i ojca. Ten konflikt, podsycany przez Klaudiusza, doprowadzi ostatecznie do tragicznego finału dramatu.

Do góry

Wyjazd Hamleta do Anglii i jego niespodziewany powrót

Po zabójstwie Poloniusza Klaudiusz, obawiając się o swoje bezpieczeństwo, przyspiesza plan wyjazdu Hamleta do Anglii. Książę zostaje wysłany w towarzystwie Rosencrantza i Guildensterna, którzy nieświadomie niosą list zawierający rozkaz egzekucji Hamleta natychmiast po jego przybyciu do Anglii.

Podczas podróży morskiej Hamlet odkrywa podstęp, wykrada list i zastępuje go sfałszowanym dokumentem, w jakim to właśnie jego towarzysze mają zostać straceni. Los sprzyja księciu, gdy statek zostaje zaatakowany przez piratów. W czasie potyczki Hamlet dostaje się na pokład pirackiego okrętu, który zabiera go z powrotem do Danii, podczas gdy Rosencrantz i Guildenstern kontynuują podróż do Anglii, nieświadomi czekającego ich losu.

Powrót Hamleta do Danii jest nieoczekiwany dla wszystkich, zwłaszcza dla Klaudiusza, który był przekonany, że pozbył się problemu. Książę przybywa akurat w momencie pogrzebu Ofelii, co prowadzi do dramatycznej konfrontacji z Laertesem przy jej grobie. Obaj mężczyźni, pogrążeni w żałobie i żądzy zemsty, zapowiadają nadchodzący finał tragedii.

Do góry

Akt V – pojedynek, śmiertelna intryga i tragiczny finał

W akcie V sztuka zmierza do swojego tragicznego rozwiązania. Klaudiusz, widząc nieskuteczność wcześniejszych planów, wymyśla nowy sposób pozbycia się Hamleta. Wykorzystując pragnienie zemsty Laertesa za śmierć ojca i siostry, król organizuje pojedynek szermierczy między nim a Hamletem, pozornie mający być przyjacielskim turniejem.

Plan zakłada, że Laertes użyje zatrutego floretu, jakiego nawet drobne zadraśnięcie będzie śmiertelne dla Hamleta. Dodatkowo, na wypadek niepowodzenia, Klaudiusz przygotowuje kielich zatrutego wina, który ma być podany księciu w trakcie walki. Intryga jest przemyślana i wydaje się nie pozostawiać Hamletowi szans na przeżycie.

Podczas pojedynku, choć początkowo przewagę zyskuje Hamlet, dochodzi do fatalnego splotu wydarzeń. W zamieszaniu szermierze wymieniają się floretami i to właśnie Laertes zostaje zraniony własną zatrutą bronią. Umierający wyjawia Hamletowi zdradziecki plan oraz winę Klaudiusza. Tymczasem królowa Gertruda, nieświadoma zagrożenia, pije zatruty napój przeznaczony dla syna i również umiera.

Hamlet, już śmiertelnie ranny, w ostatnim akcie zemsty zabija Klaudiusza, przebijając go zatrutym ostrzem i zmuszając do wypicia resztek trucizny. Hamlet umiera, sam dokonując zbrodni. W tak dramatycznych okolicznościach giną wszyscy główni bohaterowie tragedii – Hamlet, Klaudiusz, Gertruda, jak również Laertes. Jedynie przyjaciel księcia, Horacy próbuje wypić truciznę, by towarzyszyć Hamletowi w śmierci, ale umierający książę powstrzymuje go, prosząc, aby pozostał przy życiu i opowiedział światu prawdziwą historię tych tragicznych wydarzeń.

Sztuka kończy się przybyciem Fortynbrasa, księcia norweskiego, który niegdyś walczył z ojcem Hamleta o terytoria. Fortynbras, widząc rozmiar tragedii, nakazuje godny pogrzeb dla Hamleta jako księcia i następcy tronu. Sam przejmuje władzę w Danii, symbolicznie zamykając cykl przemocy i zemsty.

Do góry

Główne postaci i ich znaczenie w tragedii

W tragedii „Hamlet” występuje szereg wyrazistych postaci, odgrywających ważne role w rozwoju fabuły i pogłębieniu psychologicznego wymiaru dzieła. Każda z nich reprezentuje inny aspekt ludzkiej natury, tworząc złożoną sieć relacji i konfliktów.

Jakie postaci spotkamy na kartach „Hamleta”?

• Bernardo – strażnik na zamku Elsynor, który jako pierwszy dostrzega ducha zmarłego króla; jego relacja zapoczątkowuje serię wydarzeń prowadzących do odkrycia prawdy o morderstwie.

• Duch ojca Hamleta – zjawa zmarłego króla, która objawia się, aby ujawnić synowi prawdę o swojej śmierci i zażądać pomsty; postać ambiwalentna, której prawdziwa natura (czy jest duchem ojca czy demonem) pozostaje przedmiotem dyskusji; pokonał norweskiego króla Fortynbrasa.

• Fortynbras – książę Norwegii, którego ojciec został pokonany w walce przez ojca Hamleta (starego króla Danii); zdecydowany, wojowniczy przywódca, stanowiący kontrast dla rozważającego każdy aspekt Hamleta; w finale przejmuje władzę w Danii.

• Gertruda – królowa Danii, matka Hamleta; postać niejednoznaczna, cechuje ją zmienność oraz słabość charakteru; po śmierci pierwszego męża szybko wychodzi za jego brata Klaudiusza; kocha syna, ale nie potrafi mu pomóc ani zrozumieć jego rozterek.

• Guildenstern – dawny przyjaciel Hamleta z czasów studenckich, który wraz z Rosencrantzem zostaje wezwany na dwór, aby szpiegować księcia; obaj płacą życiem za swoją nielojalność.

• Hamlet – główny bohater dramatu, książę duński, syn zmarłego króla Hamleta; inteligentny, wykształcony, wrażliwy młody człowiek postawiony przed zadaniem pomszczenia śmierci ojca; jego wewnętrzne rozterki i niezdecydowanie prowadzą do serii tragicznych wydarzeń.

• Horacy – najlepszy przyjaciel Hamleta, jego powiernik i jedyna osoba, której książę w pełni ufa; reprezentuje lojalność i rozsądek; jako jedyny z głównych bohaterów przeżywa, aby opowiedzieć historię tragedii.

• Klaudiusz – brat zmarłego króla, który po jego śmierci przejmuje tron i żeni się z Gertrudą; stryj Hamleta, morderca starego Hamleta, Hamlet spotyka ducha swojego ojca, by dowiedzieć, się, że to Klaudiusz jest mordercą jego ojca; nieustannie knujący intrygi, aby utrzymać władzę; reprezentuje polityczny pragmatyzm i moralny upadek.

• Laertes – syn Poloniusza, brat Ofelii; honorowy i impulsywny młody szlachcic, który po śmierci ojca i siostry pragnie zemsty na Hamlecie; jego bezpośredniość i zdecydowanie kontrastują z rozterkami głównego bohatera.

• Marcellus – strażnik na zamku Elsynor, który wraz z Bernardem widzi ducha króla; świadek początku tragicznych wydarzeń.

• Ofelia – córka Poloniusza, ukochana Hamleta; niewinna ofiara intryg dworskich i własnej naiwności; jej tragedia – odrzucenie przez Hamleta, śmierć ojca z rąk ukochanego – prowadzi do obłędu i samobójczej śmierci.

• Ozryk – dworzanin króla Klaudiusza, postać komiczna reprezentująca powierzchowność i pretensjonalność życia dworskiego; pośredniczy w zorganizowaniu ostatecznego pojedynku Hamleta z Laertesem.

• Poloniusz – doradca królewski, ojciec Laertesa i Ofelii; gadatliwy i nadgorliwy dworzanin, którego intrygi i podsłuchiwanie prowadzą do tego, że to Hamlet zabił Poloniusza; postać tragikomiczna, dobro dla dzieci miesza się z u niego z politycznym oportunizmem.

• Rosencrantz – podobnie jak Guildenstern, dawny przyjaciel Hamleta wezwany na dwór, aby go szpiegować; ich lojalność wobec króla, a nie przyjaciela, prowadzi do ich zguby.

• Woltymand – duński dyplomata wysłany przez Klaudiusza z misją do Norwegii; postać drugorzędna, reprezentująca polityczne tło głównych wydarzeń dramatu.

Wszystkie te postaci tworzą złożoną sieć relacji i motywacji, w której centrum znajduje się Hamlet ze swoimi wewnętrznymi rozterkami oraz dążeniem do odkrycia prawdy. Ich interakcje prowadzą do tragicznego finału, w którym pragnienie: zemsty, władzy i osobiste słabości prowadzą do zagłady zarówno winnych, jak i niewinnych.

Do góry

Uniwersalne pytania i dylematy filozoficzne w Hamlecie

„Hamlet" wykracza poza ramy typowego dramatu zemsty, stawiając fundamentalne pytania o naturę ludzkiej egzystencji. Szekspir, poprzez swoje postacie, a szczególnie głównego bohatera, porusza uniwersalne dylematy filozoficzne, które do dziś fascynują czytelników i badaczy.

Jednym z podstawowych pytań jest problem działania wobec moralnej niepewności. Hamlet, choć pragnie pomścić ojca, zwleka z wykonaniem wyroku, nie mogąc pogodzić się z myślą o zostaniu mordercą. Jego słynny monolog „Być albo nie być" to nie tylko rozważania nad samobójstwem, ale głębsza refleksja nad sensem życia w świecie pełnym cierpienia i niesprawiedliwości.

Dramat podejmuje również kwestię granic między pozorem a rzeczywistością. W świecie Elsynoru niemal każdy ukrywa swoje prawdziwe intencje – Hamlet udaje szaleństwo, Klaudiusz imituje prawowitego króla i kochającego brata, Poloniusz ukrywa swoje intrygi pod płaszczykiem troski o państwo. Ta gra pozorów prowadzi do tragicznych nieporozumień i ostatecznie do zagłady.

Szekspir porusza też temat śmierci i tego, co po niej następuje. Hamlet, stojąc nad czaszką Yoricka, rozważa ulotność ludzkiego życia i równość wszystkich wobec śmierci. Jego lęk przed tym, co nieznane („niezbadany kraj, z którego żaden podróżnik nie wraca"), powstrzymuje go od samobójstwa, ale jednocześnie każe mu zastanawiać się nad sensem jakiegokolwiek działania w obliczu nieuchronnej śmiertelności.

Poprzez te filozoficzne rozważania, „Hamlet" staje się nie tylko opowieścią o księciu pragnącym pomścić ojca, ale uniwersalnym dramatem o kondycji ludzkiej, poszukiwaniu prawdy i walce o zachowanie moralnej integralności w świecie, który wydaje się być fundamentalnie skorumpowany.

Do góry

William Shakespeare „Hamlet" – streszczenie szczegółowe. Podsumowanie

„Hamlet" Williama Shakespeare'a pozostaje jednym z najważniejszych dzieł w historii literatury światowej, fascynując kolejne pokolenia czytelników, widzów i badaczy swoją głębią psychologiczną, złożonością moralnych dylematów i poetyckim językiem. Tragedia duńskiego księcia, zmuszonego przez okoliczności do stania się mścicielem, a jednocześnie rozdzieranego wewnętrznymi wątpliwościami i rozterkami, stała się uniwersalną opowieścią o ludzkiej kondycji.

Fascynująca głębia psychologiczna głównego bohatera, subtelność obrazowania konfliktów wewnętrznych i międzyludzkich, a także wirtuozeria językowa czynią z „Hamleta" dzieło ponadczasowe, rezonujące z wrażliwością współczesnego człowieka. Shakespeare ukazuje nam bohatera, który musi działać w świecie zdeprawowanym, gdzie zemsta wydaje się jedynym sposobem na przywrócenie sprawiedliwości, ale jednocześnie staje się źródłem kolejnego cierpienia i śmierci. W tym paradoksie kryje się uniwersalne przesłanie dramatu – o tragicznym uwikłaniu człowieka w spiralę przemocy i niemożności znalezienia etycznie czystego rozwiązania w świecie moralnie niejednoznacznym.

Książę Hamlet, syn króla, ze swoją inteligencją, wrażliwością oraz niezdecydowaniem, stał się archetypiczną postacią człowieka rozdartego między ideałami a brutalnością rzeczywistości, między myślą a działaniem, między pragnieniem sprawiedliwości a moralnymi konsekwencjami zemsty. Jego tragiczna historia pozostaje ponadczasowym zwierciadłem ludzkiej duszy, zapraszającym do refleksji nad fundamentalnymi pytaniami o: sens życia, naturę śmierci i granice moralnego kompromisu.

Do góry